Niezwykły tymf z 1663 roku

Historia tego wpisu zaczęła się kilkanaście dni temu, gdy zobaczyłem na kiepskich zdjęciach zmęczonego obiegiem tymfa Jana Kazimierza z 1663 roku. Dla zasady przyjrzałem się ofercie i jakież było moje zdumienie, gdy zobaczyłem w nim niezwykle rzadką sztukę!

Ale o jego wyjątkowości za chwilę. Gdy do mnie dotarł, pozytywnie się zaskoczyłem - stan zachowania, choć dość słaby, okazał się być lepszym, niż na zdjęciach. Obecnie (przed konserwacją) wygląda on tak:

Nie jest zbyt piękny... Dość płytko wybity, z niedobiciami, zmęczony obiegiem. Słowem - typowy przeciętniak. A jednak dla mnie jest on niesamowitym nabytkiem.

Po pierwsze błędy. Jest ich na tej monecie dość sporo. Na awersie mamy nietypowy skrót SALV, poza tym błąd w legendzie wewnętrznej
POTIORQ3 E META EST zamiast POTIORQ3 METALLO EST

To jednak błąd spotykany. Znany nota bene z jednego tylko stempla, ale do tego wrócimy za moment.

Bowiem ważniejsza jest tu strona odwrotna. A konkretniej oznaczenie wartości.

Tymf to złotówka - 30 groszy. A więc jego legenda winna brzmieć XXX GRO POL, a na powyższym egzemplarzu widzimy XXX GOR POL

W katalogu autorstwa Szłapińskiego i Biełopolskiego, taka odmiana jest notowana. Przyznano jej stopień rzadkości R6, co oznacza, iż autorzy szacowali ilość zachowanych sztuk na 7 do 25.

Myślę, że można się z tym zgodzić. Osobiście widziałem w ostatnich latach zaledwie kilka egzemplarzy. Dodatkowo, błąd na rewersie został najpewniej wyłapany w epoce dość szybko, gdyż nieznane jest dotychczas inne połączenie jakiegokolwiek awersu z tym rewersem.

Sama moneta była bita w mennicy krakowskiej pod koniec roku 1663, na co wskazują nieliczne egzemplarze monet z 1664 roku z awersem bitym tym samym stemplem co powyższy. Stanowi zresztą jeden z ciekawszych przykładów wytworów tego warsztatu z szerszą koroną na awersie niż na rewersie. Widać, że mincerze krakowscy nie mogli jeszcze do końca się zdecydować na szatę ikonograficzną tymfów.

Równie ciekawa jest chyba tylko emisja krakowska wybita stemplami przygotowanymi przez mincerzy lwowskich po zamknięciu mennicy lwowskiej. Łączy ona cechy obu tych mennic, jak choćby nietypowe lwowskie korony i litery, czy interpunkcję w kształcie diamencików znaną z emisji krakowskich.